Beleid, Bestuur, Management & Pedagogiek in de kinderopvang

In dit nummer van kindcentrum BBMP staat op verschillende manieren ‘vertrouwen’ centraal. Vertrouwen in de kinderopvang, het lijkt een vaag begrip. Toch weten we het in deze BBMP heel concreet te maken, door het begrip vanuit verschillende invalshoeken voor kinderopvangprofessionals te belichten.

2023 is een historisch jaar voor magazine BBMP. Ons tijdschrift bestaat 15 jaar. Allereerst maakt ons dat natuurlijk dankbaar, voor het vertrouwen dat we al die jaren van de top en het middenkader van (grote en kleine) kinderopvangorganisaties hebben gekregen. Als echt werkveldblad hebben we talloze bijdragen van enthousiaste (en vaak kritische) betrokkenen uit de kinderopvang mogen publiceren. Die stuk voor stuk hebben bijgedragen aan de verdere volwassenwording en professionalisering van de kinderdagopvang, de buitenschoolse opvang en het peuterspeelzaalwerk.

In dit nummer van Kindcentrum BBMP een keur aan artikelen over ict in de kinderopvang. Leveranciers vertellen over hun aanbod aan de kinderopvang, al dan niet samen met hun afnemers. Innige samenwerking tussen kinderopvangorganisatie en leverancier blijkt altijd een vereiste.

Soms word je bij het maken van een thema­ nummer ingehaald door actuele ontwikke­ lingen. Zoals bij het thema ‘Werken met teams’ in deze Kindcentrum BBMP. Het is een prachtig nummer, met onderwerpen als: hoe creëer je goed functionerende teams, hoe zorg je voor psychologische vei­ ligheid voor je medewerkers, hoe ga je om met ziekteverzuim, hoe verweer je je tegen een roddelcultuur? Zeer lezenswaardig.

Een leven lang leren, STAP-budgetten, interne cursussen. En interne externe cursussen of juist externe interne cursussen. De mogelijkheden om je te scholen in de kinderopvang zijn anno 2022 overweldigend. We blijken echt gepassioneerde (bij)scholers.

In dit themanummer van Kindcentrum BBMP verdiepen we ons in de voorschoolse educatie. Wat is de stand van zaken en hoe ziet de toekomst van de VE eruit? Beter nog: in welke richting willen we onze voorschoolse educatie ontwikkelen?

Samen met het Waarborgfonds en Kenniscentrum Kinderopvang hebben we van deze Kindcentrum BBMP een fraai themanummer gemaakt, waarin de bedrijfsvoering van kinderopvangorganisaties centraal staat. Met boeiende artikelen, zowel voor grote kinderopvangorganisaties als voor kleinschalige ondernemingen.

Een uiterst apart regeerakkoord hebben de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie afgeleverd. Je begint je bijna af te vragen wie nu wie heeft gepiepeld. Ik denk dat D66 de andere partijen volledig in de nekklem heeft gezet, zonder dat die het zelf nog goed beseffen.

Bij Kindcentrum BBMP zijn we mensen van de inhoud, we zijn niet anders gewend dan van elk nummer een kwaliteitsvol tijdschrift te maken. Of het nu – dit afgelopen jaar – om de thema’s duurzaamheid, opleidingen of monitoren van kinderopvangkwaliteit gaat.

We leven in roerige tijden. We hebben net – hopelijk – de coronapandemie achter de rug, nu het overgrote deel van ons is ingeënt tegen Covid. En de economie lijkt – vooralsnog – booming, de kinderopvang kan weer draaien als een tierelier.

Een uitgebreid en gevarieerd themanummer over opleidingen, leren en ontwikkelen. Met tal van enthousiaste bijdragen uit, onder meer, het onderwijs. Natuurlijk aandacht voor de diverse Ad-PEP-opleidingen, nu in hun derde bestaansjaar. De opleiding is een groot succes. Je kan er veel kanten mee op, zowel in onderwijs als in kinderopvang.

Met veel plezier haakt dit themanummer van Kindcentrum BBMP aan bij de Groene Agenda Kinderopvang. Het startschot daarvoor wordt deze maand, mei 2021, gegeven. De Groene Agenda is een initiatief van het Waarborgfonds Kinderopvang, Ruimte-OK, de brancheorganisaties BK en BMK en oudervereniging BOinK.

In de aanloop naar de Tweede-Kamerverkiezingen van 2021 wordt het neoliberalisme door de politiek in de breedte afgezworen, het heeft in de afgelopen veertig jaar te diepe sporen getrokken. Deze diepe sporen verklaren in hoge mate de problemen en de tekorten in het functioneren van de overheid, waarvan de kinderopvangtoeslagaffaire een pijnlijke illustratie vormt.

Werken aan inclusie en diversiteit klinkt als een taai onderwerp. En taai is het zeker, in maatschappelijke zin. Toch zijn wij in staat geweest een uiterst behapbaar nummer te maken, waar elke kinderopvangdirecteur, manager en medewerker zijn of haar voordeel mee kan doen.

Ict krijgt steeds meer vaste voet in de kinderopvang en dat is een goede ontwikkeling. Maar het kan meer en het kan beter. Daarom staat dit ict-themanummer in het teken van alles beter maken: het ict-landschap binnen de organisatie, het slimmer meten van klanttevredenheid, de koppeling van kindvolgsystemen tussen kinderopvang en onderwijs.

Dit keer een bijzonder gevarieerd nummer van Kindcentrum BBMP, helemaal in het teken van ‘leren en ontwikkelen’. Ontwikkel de kinderopvang, zo roept het platform Toekomst van Arbeid op. Het platform voorziet een verdere ‘vermaatschappelijking’ van de kinderopvang en denkt dat de politiek klaar is met toeslagaffaires en verminderende kwaliteit van ons basisonderwijs. Oplossingen zullen worden gezocht in breed toegankelijke kinderopvang en een brede schooldag, met brede talentontwikkeling voor kinderen tussen 6 en 12 jaar.

Alle corona-ellende brengt de kinderopvang ook iets goeds. Na 15 maart heeft de kinderopvang snel en efficiënt noodopvang uit de grond gestampt voor kinderen van ouders in een cruciale beroepen. Dit is niet onopgemerkt gebleven. Premier Rutte en zelfs de koning wijden er waarderende woorden aan. Opeens blijkt de kinderopvang zélf een sector van vitaal belang, zomaar in de schoot geworpen door een virus dat corona heet. Zal dit beklijven?

Het coronavirus waart door Europa, en raakt ook de Nederlandse kinderopvang hard. Kinderopvang en scholen moesten verplicht hun deuren sluiten vanwege het gevaarlijke virus en krijgen van het kabinet opdracht noodopvang te organiseren. Noodopvang voor ouders in vitale beroepen, de rest van de kinderen blijft vele weken thuis, met-onderwijs-op-afstand voor kinderen in de basisschoolleeftijd.

In dit nummer van Kindcentrum BBMP sluiten we aan bij het babycongres, op 24 maart in ’t Spant! in Bussum. Daar geven Wilmie Colbers en Marije Magito workshops over baby-opvang, in dit nummer kunt u (na)lezen wat hun boodschap is. Wilmie Colbers gaat uitgebreid in op het leiden van babygroepen, Marije Magito wijst op de gevaren van onderprikkeling van baby’s. Ja, u leest het goed.

Kinderen kunnen vastlopen door een complex aan oorzaken. Naast stoornissen in gedrag kunnen ouders aanlopen tegen opvoedproblemen, relatieproblemen, werkloosheid, schuldenproblematiek of taalbarrières.

Kinderopvang en ict, in onze sector lopen we niet bepaald voorop. En misschien is dat niet eens zo erg, werken met kinderen moet immers onze prioriteit blijven. Toch is er meer mogelijk. En dan spreken we niet over digitale luiers, maar wel bijvoorbeeld over forecasting.

In dit nummer van Kindcentrum BBMP tunen we in op de problemen die de krappe arbeidsmarkt met zich meebrengt. Hoe maak je je organisatie aantrekkelijk voor (toekomstige) medewerkers, hoe maken we de sector kinderopvang aantrekkelijk?

In dit themanummer opleidingen bieden we een gevarieerd palet over diverse aspecten die met opleidingen te maken hebben. Veel aandacht voor de tweejarige opleiding Ad PEP – Associate degree Pedagogisch Educatief Professional. De opleiding overbrugt de kloof tussen mbo-4 en hbo en is gekwalificeerd als hbo-niveau. Ideaal voor werkende mbo’ers die op een hoger plan willen komen en werken.

Voor dit themanummer over duurzaamheid is Kindcentrum BBMP een enthousiaste samenwerking aangegaan met Ruimte OK, waar veel kennis is over alle verschillende gebouwlijke aspecten van duurzame kinderopvang. Kinderdagverblijven zullen niet meteen te maken krijgen met de maatregelen uit het klimaatakkoord van het kabinet, maar dat kan opeens anders liggen als je deel uitmaakt van een groot integraal kindcentrum. Toch valt er ook voor kleinere organisaties veel te verdienen met energiebesparing.

In de maand maart staat babyopvang her en der centraal. Kindcentrum BBMP sluit zich daar graag bij aan. Op 6 maart hield kinderopvangorganisatie TintelTuin in het Zaantheater in Zaandam een bijzondere bijeenkomst over haar nieuwe koers in de babyopvang. In een ‘De Wereld Draait Door’-achtige setting zijn deskundigen met elkaar in gesprek gegaan over babyopvang. In ons vorige BBMP-nummer hebben we al uitgebreid bericht over de bijzondere babykoers van TintelTuin.

In dit eerste nummer van 2019 kunt u kennismaken met de nieuwe columnist van Kindercentrum BBMP: Muriëlle Springer, directeur-bestuurder van KinderRijk en bestuurslid van de Brancheorganisatie Kinderopvang. Muriëlle vervangt onze gewaardeerde columnist Corona Koek, die jarenlang met veel plezier voor Kindercentrum BBMP heeft geschreven.

In dit nummer vraagt de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang/BMK zich af wat de kinderopvang kan bijdragen aan de deeltijdcultuur in onze samenleving. Die deeltijdcultuur houdt in dat vrouwen, na 50 jaar emancipatie, nog steeds een 'kleine bijbaan' prefereren boven een toppositie in het bedrijfsleven. Ook al hebben ze alle diploma's van de wereld.

Zingeving, verbondenheid en autonomie. Dat is wat mensen gelukkig maakt. Hoe past kinderopvang in dit rijtje? Als een jas, zal ik u zeggen. Kinderen ter wereld brengen, ze grootbrengen en opvoeden is een essentie van het leven. Misschien niet in het leven van ieder individu, maar wel als collectief.

Leert de kinderopvang het dan nooit? Drie branceorganisaties! Ik hoor al 25 jaar dat de kinderopvang zich geen calimerocomplex moet laten aanpraten. Maar dit is wel het tegenovergestelde. Zo groot is de kinderopvang nu ook weer niet. De kinderopvang leert het zeker wel. Het scholingsbeleid ademt de geest van de erkenning van de professionaliteit van pedagogisch medewerkers. Kinderopvang is een vak!

Armoede is van alle tijden. Alleen het gezicht van armoede verandert. De negentiende eeuwse armoede had een ander gezicht dan de armoede van de jaren 50 en de jaren-50- armoede uitte zich anders dan de armoede van nu. Armoede is ook relatief. In de tijd van de wederopbouw was het heel gewoon dat je als kind één dubbele boterham met kaas kreeg en dat alle volgende dubbele boterhammen belegd waren met een dun laagje goedkope margarine en jam.

'De gemiste kans op een toegangsrecht voor alle kinderen is uitstel maar geen afstel. Het is nu aan de gemeenten om maximaal in te zetten op het materieel regelen van een toegangsrecht voor alle kinderen.' Dat schrijft Gijs van Rozendaal, voorzitter van de regiegroep in de februari-nieuwsbrief van Kindcentra 2020.

Het platteland is hip. Niet iedereen weet dat al, maar dat gaat niet lang meer duren. U vraagt zich af in welke glazen bol ik nu weer kijk. In die van mezelf en daarmee relativeer ik meteen mijn eigen uitspraak.

Recent wetenschappelijk onderzoek naar de Nederlandse en buitenlandse kinderopvang heeft ons meer geleerd over de pedagogische kwaliteit van de kinderopvang, de effecten van kinderopvang op de ontwikkeling van kinderen en de professionalisering van de sector.

Onderzoekers van de Rebel Group hebben, in opdracht van de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang (BMK) een rapport uitgebracht, waaruit blijkt dat er grote prijsverhogingen voor ouders kunnen ontstaan als de overheid niet stuurt op de prijs van kinderopvang. Ouders gaan veel meer betalen als de prijs veel hoger is dan het normbedrag waarover ouders 4 procent betalen en de overheid 96 procent, zoals in de huidige kabinetsplannen voor ‘gratis’ kinderopvang staat.

Met hart en ziel draai je samen met je man een klein kinderdagverblijf. Alles loopt goed, kinderen blij, ouders blij. Ouders brengen hun kinderen van heinde en verre en zijn meer dan tevreden over de kwaliteit die je biedt. Maar dan, als bliksemslag bij heldere hemel, verandert alles. Je man wordt beschuldigd van seksueel misbruik. Hoofdredacteur Aart Verschuur tekent in het nieuwe BBMP (thema: vertrouwen) dit zeer heftige verhaal op.

Ouders hebben bij een landelijke kinderopvangorganisatie betaald voor een dienst, die door de ‘plotselinge hittegolf’ in de zomer van 2022 niet is geleverd. De kinderopvangondernemer moet daarom de kosten voor de niet-genoten opvanguren aan de consument terugbetalen. Dit is bepaald door de Geschillencommissie Kinderopvang.

Op school, de BSO of in de kinderopvang: Je hebt met verschillende mensen te maken. Tussen culturen bestaan grote verschillen over de vraag hoe men hoort te communiceren. In sommige culturen is het uiten van emoties een signaal van oprechte bedoelingen. In andere kent men juist aan zelfbeheersing de hoogste waarde toe en ziet men het uiten van emoties als teken van geestelijke onvolwassenheid. Sommige mensen formuleren de boodschap tussen de regels door. Anderen verlangen juist een duidelijke boodschap, zonder omwegen. En zo zijn er nog talloze andere verschillen tussen culturen als het gaat om communiceren.

Onderwijsminister Wiersma kiest voor een stapsgewijze aanpak om de gelijke kansen in het onderwijs te bevorderen. Dat laat hij de Tweede Kamer weten op 10 maart 2023 in een brief over kansengelijkheid in het funderend onderwijs.

Ook dit jaar zet het Waarborgfonds & Kenniscentrum Kinderopvang zich weer samen met de kinderopvang in voor het krijgen van onafhankelijk inzicht in de financiële ontwikkeling van de sector. Het Sectorrapport Kinderopvang 2022 zal daarbij in een nieuw jasje verschijnen: vanaf dit jaar kun je de cijfers uit het sectorrapport eenvoudig vergelijken met de eigen cijfers via een interactief en persoonlijk dashboard.

In de laatste jaren hebben veel schoolorganisaties maatregelen getroffen in de vorm van sanering of door het opstellen van een asbestbeheersplan. Ook is de regelgeving de laatste jaren gewijzigd. Op verzoek van de PO-Raad, VO-raad en VNG heeft Ruimte-OK daarom de eerdere handreiking uit 2015 geactualiseerd.

Het merendeel van de medewerkers in de kinderopvang werkt in deeltijd. In de praktijk geeft bijna de helft van de medewerkers in kinderdagverblijven aan (misschien) meer te willen werken. Voor de bso is dat zelfs nog meer. Dat is een kans voor het verhogen van de deeltijdfactor. Zo blijkt uit de eerste resultaten van de proeftuin die Kinderopvang werkt! is gestart met Kind & Co Ludens en stichting Het Potentieel Pakken (HPP).

Ondanks de moeite die veel pedagogisch medewerkers hebben met het behalen van de taaleis op niveau 3F, houdt kinderopvangminister Karien Van Gennip van SZW vast aan de invoering van die eis vanaf 1 januari 2025. Indien medewerkers nog niet kunnen aantonen dat zij taalniveau 3F voor de mondelinge taalvaardigheid beheersen, moeten zij dit aanvullend aantonen, via bijscholing en een taaltoets.

De meertalige kinderopvang die kinderopvangminister Van Gennip (SZW) wettelijk wil toelaten, mag ook bestaan uit andere talen dan alleen Frans, Duits en Engels (plus Nederlands). Wel wil de minister deze ‘anderstalige kinderopvang’ onderwerpen aan dezelfde eisen als in haar voorstel voor meertalige kinderopvang.

Maart is traditiegetrouw de bakmaand bij Stichting Kinderen Kankervrij. KiKa roept alle gastouders, kinderopvangcentra’s, bso’s én bakliefhebbers op om de keuken in te duiken voor kinderen met kanker. Vraag een bakpakket aan, maak de mooiste baksels en verkoop deze om onderzoek naar kinderkanker te steunen.

Er ligt een nieuwe cao voor de 117.000 medewerkers in de kinderopvang met een loonsverhoging van gemiddeld 11,86 procent. Ruim 80 procent van de leden van de FNV, werkzaam in de kinderopvang, stemde voor. Nu eist FNV dat er voor 1 juli 2023 een plan ligt voor het verlagen van de werkdruk, het verbeteren van de werk-privébalans en het structureel oplossen van de personeelstekorten. Ook die afspraken zijn gemaakt in de nieuwe cao.

Kinderopvangorganisaties kunnen niet zomaar een beroep op ‘overmacht’ doen als ze besluiten kinderopvanglocaties te sluiten vanwege extreme hitte. In de zomer van 2022 hebben meerdere kinderopvangorganisaties vanwege extreme hitte locaties gesloten, maar een dergelijk besluit mag alleen gebaseerd zijn op een protocol. Bovendien moet zo’n protocol, vanuit de Wet kinderopvang, eerst met de oudercommissies worden besproken. Dit heeft de Geschillencommissie bepaald, in een bindende uitspraak.

In dit nummer van Kindcentrum BBMP, dat dit jaar vijftien jaar bestaat, op verschillende manieren ‘vertrouwen’ centraal. Vertrouwen in de kinderopvang, het lijkt een vaag begrip. Toch weet de redactie dit in deze BBMP heel concreet te maken, door het begrip vanuit verschillende invalshoeken voor kinderopvangprofessionals te belichten.

Kinderopvangorganisaties krijgen meer ruimte om aan het vaste gezichtencriterium te voldoen. Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil daarvoor het Besluit kwaliteit kinderopvang aanpassen. Tegelijk wil de minister drie kwaliteitseisen aanpassen voor de buitenschoolse opvang, waardoor de BSO een rijker aanbod aan activiteiten kan aanbieden.

Het kabinet wil dat het makkelijker wordt voor boeren om op hun terrein kinderopvang te beginnen of uit te breiden. Er is landelijk veel vraag naar kinderopvang. Maar boeren die een opvang op het erf willen beginnen lopen tegen veel landelijke en gemeentelijke regels aan. Zo mag de ‘nevenactiviteit kinderopvang’ niet groter worden dan de hoofdactiviteit, het boerenbedrijf. Terwijl er veel vraag naar deze vorm van opvang is, er zijn lange wachtlijsten.

Vier op de vijf kinderopvangmedewerkers die nu als zzp’er of flexwerker werken, zouden (weer) in loondienst willen. Daarvoor moeten wel de lonen omhoog en de werkdruk omlaag. Verder denkt 60 procent van de zzp’ers en flexwerkers dat de kwaliteit van de kinderopvang afneemt als er steeds minder kinderopvangmedewerkers in loondienst werken.

Regelmatig ervaren professionals, aandachtsfunctionarissen of organisaties belemmeringen bij het werken met de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Waar lopen professionals tegenaan bij het werken met de meldcode? En wat werkt wel? De campagne ‘Wijzer met de meldcode’ komt met tips, voorbeelden en aanbevelingen uit de praktijk.

Waarborgfonds & Kenniscentrum Kinderopvang start in 2023 met een kennisgroep voor ondernemers van middelgrote kinderopvangorganisaties (minimaal drie locaties en 150 kindplaatsen). Het is een afsplitsing van de bestaande kennisgroepen voor ondernemers van kleinschalige kinderopvang.

Vakbonden FNV en CNV hebben met de Nederlandse werkgevers in de kinderopvang op 8 februari 2023 een onderhandelingsresultaat bereikt voor een nieuwe cao. De lonen stijgen in 18 maanden met gemiddeld 11,86 procent. Door een aanpassing in het loongebouw komen ook de laagste lonen boven de 14 euro per uur.

Tussen 2019 en 2022 zijn er in de kinderopvang 20.000 werknemers bij gekomen, maar dat was niet voldoende om aan de stijgende vraag naar personeel te voldoen. In het tweede kwartaal van 2022 stonden tegenover elke duizend banen 55 vacatures. Het is de hoogste vacaturegraad ooit gemeten in de kinderopvang. Dit blijkt uit cijfers van het CBS voor het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW).

De meeste ouders hebben hun gewenste vorm van kinderopvang en zijn tevreden over deze opvang. Wel heeft een vijfde de afgelopen maanden te maken gehad met een sluiting van de opvang en staat een deel van de ouders op een wachtlijst. Dat blijkt uit onderzoek dat I&O Research uitvoerde, in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Kinderen op jonge leeftijd al vaardig maken in meerdere talen en met meertalige dagopvang de overgang naar meertalig basisonderwijs makkelijker maken. Met die uitgangspunten in het achterhoofd wil het kabinet beperkte meertalige dagopvang in de kinderopvang wettelijk mogelijk maken. Op het wetsontwerp dat dit regelt, heeft iedereen tot eind januari 2023 kunnen reageren via een internetconsultatie.

Betaalproblemen bij gezinnen komen vaker voor en sinds de zomer is dat ook te merken bij de kinderopvang. Incasso-organisaties GGN en Flanderijn zien dat het aantal openstaande bedragen dat zij opeisen namens de kinderopvang sinds afgelopen zomer is toegenomen met 15 tot 20 procent. Het gaat om duizenden ouders.

Vier op de vijf kinderopvangmedewerkers, die nu als zzp’er of flexwerker werken, zouden wel (weer) in loondienst willen. Daarvoor moeten wel de lonen omhoog en de werkdruk omlaag. 60% van hen denkt ook dat de kwaliteit van de kinderopvang afneemt als er steeds minder kinderopvangmedewerkers in loondienst werken. Dat blijkt uit een onafhankelijk onderzoek door Totta in opdracht van de FNV, onder bijna 2.000 kinderopvangmedewerkers. Zij werken in loondienst, als zzp'er of flexwerker.

Per 1 januari 2025 wordt de taaleis IKK van kracht. Dat betekent dat alle pedagogisch medewerkers in de kinderopvang moeten aantonen dat zij de mondelinge vaardigheden (spreken, gesprekken voeren en luisteren) op niveau 3F beheersen. Echter, de aantoonbaarheidseisen en de manier van toetsen leiden nog tot veel onduidelijkheid.

Voor de jonge nieuwkomers van De Fakkel wordt 25 januari extra speciaal. Nadat zij in hun pyjama voor het Voorleesontbijt aanschuiven, worden zij voorgelezen door twee wethouders. Tijdens het Nationale Voorleesontbijt wordt voorgelezen uit prentenleesboek Kat Kaat is weg. Ook ontvangt de school een speciaal pakket dat kinderen helpt om spelenderwijs sneller Nederlands te leren. De Fakkel van basisschool Het Rinket in Heemskerk is een centrale opvangklas voor nieuwkomers. De actie komt tot stand in samenwerking met de stichting De Jonge Nieuwkomers.

Jeroen Schipper is een bekende naam voor wie ‘iets’ doet met kinderen en muziek. Hij publiceerde onder meer zeven liedbundels, schrijft liedjes voor 123ZING en Kleuteruniversiteit en won in 2019 de Willem Wilminkprijs voor het beste kinderlied.