Beleid, Bestuur, Management & Pedagogiek in de kinderopvang

Ook Raad van State trekt lessen uit kinderopvangtoeslagaffaire

De Raad van State heeft in de toeslagenaffaire veel te lang de harde lijn van de Belastingdienst gevolgd. De hoogste bestuursrechter biedt daarom zijn excuses aan de gedupeerde ouders aan. Dat concludeert de Raad van State na een ‘reflectie’ op zijn eigen aandeel in de toeslagenaffaire. Toeslagouders hadden een betere rechtsbescherming moeten krijgen.
Ook Raad van State trekt lessen uit kinderopvangtoeslagaffaire

De Raad van State steunde te lang en onterecht de harde aanpak van de fiscus, die maakte dat ouders vanwege fouten met kleine bedragen soms tienduizenden euro’s aan toeslagen terug moesten betalen: de ’alles-of-niets-lijn’. Dit staat in het reflectierapport van de Afdeling bestuursrechtspraak dat op 19 november 2021 is gepubliceerd. Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak: ‘We hadden de strenge lijn eerder kunnen en moeten wijzigen. We hebben daarmee geworsteld, halve maatregelen genomen en niet doorgepakt.’

De Raad constateert dat de Belastingdienst/Toeslagen een strenge lijn heeft gehanteerd en dat de Afdeling bestuursrechtspraak deze lijn in 2011 heeft geaccepteerd. Daardoor moesten ouders voorschotten die de Belastingdienst/Toeslagen uitbetaalde, volledig terugbetalen als zij betalingen niet of slechts gedeeltelijk konden aantonen. De reflectie heeft geleerd dat deze uitleg leidde tot knellende situaties bij gedeeltelijke verantwoording van ontvangen toeslagen en vaak niet passend was.

De Afdeling bestuursrechtspraak heeft de ‘alles-of-niets’-lijn in oktober 2019 verlaten en ingeruild voor de zogenoemde evenredigheidslijn, waarbij de omvang van de tekortkoming en het recht op toeslag met elkaar in evenwicht zijn gebracht. Die koerswijziging had eerder gekund en eerder gemoeten. Tijdens de reflectie is kritisch teruggeblikt. Daaruit zijn lessen getrokken voor de toekomst:

  • kritische(r) opstelling. De bestuursrechters van de Afdeling bestuursrechtspraak moeten kritischer zijn op de juistheid en compleetheid van de informatie van het overheidsorgaan. Als de verhouding tussen procespartijen onevenwichtig is, zoals in kinderopvangtoeslagzaken, dan moet de bestuursrechter de burger de helpende hand bieden, onder meer door actief onderzoek te doen naar de relevante feiten.

  • dialoog en tegenspraak. De reflectie heeft geleerd hoe belangrijk voldoende ruimte voor het intern debat is, juist als de uitkomst van een rechtspraaklijn in een individueel geval niet overtuigt en onrechtvaardig aanvoelt. De Afdeling bestuursrechtspraak is zich bewust van het belang van interne ‘tegenspraak’ en gaat die stimuleren door vaardigheden te trainen en werkwijzen aan te passen.

  • lijnen in de rechtspraak. Als een eerder gekozen strenge lijn door wijziging van omstandigheden niet langer billijk uitpakt, dan moet de bestuursrechter die lijn herijken en zo nodig bijstellen.