In die affaire werden duizenden ouders onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. In sommige gevallen moesten ze tienduizenden euro’s terugbetalen. Als gevolg daarvan kwamen ze in zware financiële problemen terecht.
‘Zonder een druppeltje menselijke maat’
De kern van wat er mis is gegaan, is dat Nederland een stelsel kent ‘zonder een druppeltje menselijke maat’. Dat zegt oud-staatssecretaris Menno Snel (Financiën) in het verhoor over zijn rol in de affaire. ‘Toeslagen is een “enorme fabriek”, waarbij het alleen gaat om het afvinken van velden in formulieren.’ Snel, die vorig jaar opstapte wegens de affaire, zegt dat hij bij zijn aantreden niets heeft gehoord over de problematiek met de kinderopvangtoeslag. Hij wist alleen van het plan van het vorige kabinet om de toeslag te vervangen door directe financiering van de kinderopvang.
Dit nieuwe stelsel zou de problemen met het systeem van kinderopvangtoeslag in elk geval deels oplossen. Ouders zouden bij een verandering van hun situatie niet meer grote bedragen hoeven terug te betalen omdat er een te hoog bedrag aan toeslag was voorgeschoten. Het geld zou direct naar de kinderopvangorganisaties gaan. Er lag hiervoor een plan klaar, maar Snel, en later ook zijn collega van Sociale Zaken Van Ark, gingen er niet in mee.
‘Een hartstochtelijk pleidooi’
SZW-topambtenaar Maaike van Tuyll vertelt de parlementaire commissie dat zij nog ‘een hartstochtelijk pleidooi’ heeft gehouden tegenover Van Ark. Toch wilde die het plan niet indienen, omdat er geen politieke steun meer voor was. Ook de hoogste ambtenaar van het ministerie van SZW, de secretaris-generaal, was voorstander van het nieuwe systeem. Van Ark (inmiddels minister voor Medische Zorg) zou in eerste instantie inderdaad overtuigd zijn geweest van de voordelen van directe financiering van kinderopvangorganisaties.
Ook PvdA-fractieleider Lodewijk Asscher heeft erkend ‘veel signalen’ te hebben gemist rond de toeslagenaffaire. Vooral wat betreft de harde terugvordering van grote bedragen kinderopvangtoeslag bij kleine fouten: ‘Ik heb dat toen niet gezien, was me er niet bewust van.’ Asscher moest, net als oud-staatssecretarissen Eric Wiebes en Frans Weekers (beiden Financiën), verantwoording afleggen over hun rol in de affaire. Asscher was in het vorige kabinet als minister van Sociale Zaken verantwoordelijk voor het beleid en de wetgeving rond de kinderopvang(toeslag).
Tijdens de verhoren blijkt ook dat een hoge ambtenaar bij de Belastingdienst haar leidinggevenden al in het voorjaar van 2017 heeft gewaarschuwd. Volgens haar handelde de dienst laakbaar jegens ouders in de toeslagenaffaire. Haar memo werd besproken in de ambtelijke top, maar er gebeurde niets mee. De ambtenaar, Sandra Palmen, werd na haar advies zelfs op een zijspoor gezet binnen de organisatie. Zij las delen uit haar advies voor tijdens haar verhoor. Daarmee wordt voor het eerst duidelijk hoe kritisch haar memo was. In de versie die onlangs openbaar is gemaakt, waren de belangrijkste passages nog onleesbaar gemaakt.
'Procederen als uitje'
Advocate Eva González Pérez, die de toeslagenaffaire mede aan het licht bracht, meldt de parlementaire verhoorcommissie dat in de toeslagenaffaire de Belastingdienst soms zomaar leek te procederen tegen ouders, ook als de dienst wist dat het geen zin zou hebben. Volgens de advocaat zag de Belastingdienst het procederen zelfs als een ‘uitje’.
